Systeemtherapie

Wij zijn als mens een individueel persoon. 
Tegelijkertijd maken we ook deel uit van ‘systemen’ zoals ons gezin, onze familie, onze buurt, onze klas, een team, een vereniging etc.
Daarom is systeemtherapie belangrijk.

Systeemtherapie – wat is dat?

Systeemtherapie is een therapievorm waarbij men problemen aanpakt d.m.v. de context waarbinnen een persoon functioneert.
Deze context (meestal is dat bij therapie het gezin) wordt gezien als een systeem.
Die interacties en communicatie binnen het systeem kunnen volgens een bepaald patroon verlopen, waardoor ze telkens problemen creëren of beïnvloeden.

Daarom zal de systeemtherapeut aan de slag gaan met deze interactie en communicatie tussen de gezinsleden.

Hoe werkt systeemtherapie?

Ook al heeft het probleem te maken met de context, toch hoeft niet het volledige gezin aanwezig te zijn bij therapie. 
Dat kan wel maar er kan net zo goed met 1 gezinslid gewerkt worden. 
Bij relatietherapie, werkt de therapeut met het koppel. 

Allereerst moet de therapeut inzicht krijgen in de problemen en de relatie. Daarvoor kan hij/zij bepaalde methodieken en tools gebruiken.

Genogram

Vaak wordt er een genogram gemaakt. Dat is een soort stamboom waarbij gekeken wordt waar je vandaan komt. 
Want wat ooit goed werkte voor een van je voorouders, kan jij nog steeds toepassen zonder dat het nodig is. 
En misschien heb je er zelfs last van, bijvoorbeeld in de relatie met je liefdespartner. 

Voorbeeld

Als je overgrootvader ooit op financieel vlak heel erg bedrogen werd door een zakelijke relatie, kan hij daarna alle mensen zijn gaan wantrouwen.
Daarmee heeft hij zichzelf beschermd tegen mogelijke zakelijke partners die uit waren op zijn geld. Voor hem werkte dat wantrouwen dus goed.

Zijn wantrouwen kan overgenomen worden door zijn kinderen. En die kunnen het op hun beurt doorgeven aan de volgende generaties.
De laatste generatie weet meestal niet eens waar het wantrouwen vandaan komt maar de kans dat ze het blijven toepassen is groot, ook al is het nergens voor nodig. 
Integendeel. Wat overgrootvader destijds goed heeft het geholpen, kan zijn nakomelingen vreselijk in de weg staan om bv. een goede liefdesrelatie op te bouwen.

Van het moment dat jij tot inzicht komt dat het wantrouwen dat je toepast, jouw overgrootvader toebehoort (en dus niet jou),  kan je het gaan loslaten. 
Van dan af kan jij het anders gaan doen in jouw leven en vooral in jouw relatie. 

Familieopstellingen

Soms werkt men in de systeemtherapie met familieopstellingen. Er wordt dan net als bij toneel, een scène neergezet maar dan over het gezin. Zo worden de dynamieken en interacties duidelijk.
Met de inzichten die daarmee ontstaan, kan een koppel en het hele gezin uit de vastgeroeste gewoontes loskomen.

Voorbeeld:

Je hebt een samengesteld gezin: jouw partner heeft twee kinderen en jij hebt geen kinderen.Je merkt dat jij, op het moment dat de stiefkinderen er zijn, jezelf een vreemde in je eigen huis voelt. 

De therapeut vraagt je om ergens in de ruimte te gaan staan.
Daarna mag jouw partner ook een plaats innemen in de ruimte.
Je voelt beiden of het zo klopt: staat de partner dicht genoeg? Staat die te ver weg? Of juist te dicht op  jou?

Als jullie zo staan dat het voor beiden goed voelt, geeft de therapeut matjes (vaak zijn dat placemats). Een matje per kind.
Iemand legt de kinderen neer.
Dan gaan jullie weer voelen of het zo klopt. Te dichtbij? Te ver weg?
Je zal merken dat jouw partner iets anders wil neerleggen dan jij. En je voelt dat het iets met jou doet. 

De therapeut vraagt “Voel je de neiging om een beweging te maken?” en dan mag jij jezelf verplaatsen in de ruimte.Daarna krijgt je partner dezelfde vraag en mag die zich verplaatsen in de ruimte.
Door dit allemaal te ervaren, wordt duidelijk wat maakt dat jij jezelf ‘een vreemde in je eigen huis’ voelt.

Wanneer de therapeut vervolgens vragen gaat stellen en tips geeft, kunnen jullie de positie t.o.v. elkaar en de kinderen verschuiven, net zo lang tot het goed voelt.
Met dit inzicht kunnen jullie nadien makkelijk thuis aan de slag want het werkt nog lang door. 

De communicatie-axioma’s van Watzlawick

Watzlawick, psycholoog, was een van de pioniers van het systeemdenken.
Hij heeft een aantal beweringen (axioma’s) geformuleerd die als grondslagen voor de systeemtherapie gezien worden.
Deze helpen ons om de communicatie beter te begrijpen en om er met het koppel aan te werken. 

De vier communicatie-axioma’s van Watzlawick:

1. Het is onmogelijk om niet te communiceren.
   Wat zoveel betekent als : je communiceert altijd, ook al zeg je niets.

Voorbeeld:
Partner A is iets vergeten te doen. Partner B zegt met kille toon “Da’s niet erg.” maar is de rest van de dag zwijgzaam en maakt geen oogcontact meer.
Dan weet partner A dat het hem/haar, ondanks de woorden, toch kwalijk genomen wordt.

1. Iedere communicatie bezit een inhouds- en betrekkingsaspect (relatie aspect).
   Waarmee bedoeld word dat in iedere communicatie een inhoudelijke boodschap zit èn een boodschap die zegt hoe jij wil dat de ander met jou omgaat.

Voorbeeld:
Partner A zegt op een feestje “Kom, we gaan naar huis.”
Inhoud: het is tijd om naar huis te gaan / ik wil graag naar huis
Relationeel: ik ben jouw partner en ik heb het recht om aan te geven dat ik nu naar huis wil gaan / ik vind dat jij rekening met mij mag houden

1. De aard van een betrekking is afhankelijk van de interpunctie van de interacties tussen de communicerende personen.
   Communicatie is circulair, wat zoveel betekent als: er is geen begin- of eindpunt. 
   En ieder heeft zijn waarheid. Wat de een bedoelt is niet per se waar voor de ander.

Voorbeeld:Partner A zegt “Jij zit altijd op café.”
Partner B reageert “Als jij  niet zoveel zou zeuren, zou ik meer thuis zijn.”
Beide hebben gelijk en je weet niet waar het probleem begonnen is.

1. Mensen communiceren zowel digitaal als analoog.
   Communicatie gebeurt digitaal (taal, woorden, symbolen) maar ook analoog (mimiek, intonatie, …)  . Vooral dit laatste heeft het meeste invloed op de ander.

Voorbeeld:
Partner A vraagt “Wil jij de vuilnisbak buiten zetten?”
Partner B reageert met een heel diepe zucht en rollende ogen “Jaahaa”

1. Communicatie tussen mensen is symmetrisch of complementair, afhankelijk of de relatie gebaseerd is op gelijkheid of verschil.
   Symmetrisch: er wordt gestreefd naar overeenkomst en gelijkheid. Geen van de partners wil onderdoen voor de ander. 
   Complementair: partners proberen elkaar aan te vullen.

Voorbeeld van scheef lopende symmetrische interactie:
Partner A is aan ’t koken.
Partner B komt erbij staan “Maar allez, dat moet je zo toch niet doen, dat weet toch iedereen! Kom, ik doe dat wel.”
Zo plaatst B zich boven A en die laatste zal in opstand komen.

Voorbeeld van scheef lopende complementaire interactie:
Partner A is heel zorgend
Partner B is degene die altijd verzorgd wil worden
Als partner A vervolgens ziek wordt, en dan geen hulp of steun krijgt van B, zal de teleurstelling bij A heel groot zijn. En de kans op ruzie ook.

Wanneer gebruik je deze vorm van therapie?

Systeemtherapie kan ingezet worden voor allerlei problematieken. 

Voor wie helpt het?

De systemische aanpak is geschikt voor kinderen, jongeren, individuele volwassenen en als koppel maar ook voor het hele gezin. 

Systeemtherapie bij iD Counseling

Ik gebruik systeemtherapie als onderdeel van mijn aanpak, zowel bij individuele therapie voor vrouwen als bij relatietherapie voor koppels. 

Hier kom je meer te weten over systeemtherapie.

Terug naar de pagina Relatietherapie voor koppels

Terug naar de pagina Integratieve Relatietherapie